VỀ CHUYỆN CHỐNG BÉO PHÌ
PGS.TS. NGUYỄN HỮU ĐỨC
Trường ĐH Y Dược TPHCM
“Sức khỏe không chỉ là tình trạng không bệnh tật mà là trạng thái hoàn toàn sảng khoái về thể chất, tâm thần và xã hội”. Trong chừng mực nào đó, “mập mạp” có khi là có hại vì nếu đo đạc kỹ lưỡng thì là “béo phì”, đó là tình trạng mà người hiểu rõ về sức khỏe chẳng có ai tán dương, trái lại tích cực phòng chống.
Béo phì đang là vấn đề lớn về sức khỏe ở các nước đã phát triển. Nước ta đang trong giai đoạn bắt đầu công nghiệp hóa và chớm có thói quen về sinh hoạt, ăn uống của các nước công nghiệp, vì thế việc phòng chống béo phì chắc chắn phải được đặt ra. Béo phì không chỉ liên quan về sự thẩm mỹ của vóc dáng cơ thể mà thường còn kết hợp với các bệnh như đái tháo đường, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, và với xu hướng bị hư khớp đỡ (đầu gối, háng, cột sống…).
Béo phì được định nghĩa là sự tồn tích mô mỡ quá mức, ít nhiều trên toàn thân, dẫn đến sự gia tăng trên 25% thể trọng hợp lý có tính trên chiều cao và giới tính. Để biết có bị béo phì hay không, tức cân nặng có vượt quá thể trọng hợp lý, cần phải đo chỉ số thân khối BMI (viết tắt của Body Mads Index). BMI = cân nặng (Kg) chia cho bình phương chiều cao (m), thí dụ với người cân nặng 55Kg, cao 1,6m thì BMI = 55/(1,6)2= 21,48. Thể trọng hợp lý của nữ: BMI = 18 – 22, nam: BMI = 20 – 25. Nếu BMI của nữ trên 27,5; nam trên 30 xem như bị béo phì. Nhưng đối với người lo xa, nói chung BMI trên 25 là đã nghĩ đến việc giảm cân chống béo phì.
Về nguyên nhân dẫn đến béo phì có thể kể
Ăn uống quá nhiều chất sinh năng lượng như chất đường (đặc biệt loại đường tiêu thụ nhanh), chất béo nhưng thiếu sự vận động thích hợp để tiêu bớt năng lượng đó đi, năng lượng thừa được tích trữ thành dạng mỡ gây mập.
Rối loạn biến dưỡng, rối loạn hoạt động của một số hệ enzym trong cơ thể (như enzym adipose tissue lipoprotein lipase).
Rối loạn hoạt động tuyến nội tiết như tuyến giáp (bị nhược giáp), tuyến não thùy, tuyến sinh dục, tuyến thượng thận v.v…
Nhiều khi phải đi khám bệnh để được chẩn đoán xác định các rối loạn vừa kể hầu có hướng điều trị đúng đắn. Nhưng thông thường là do nguyên nhân đầu tiên tức do có sự mất cân bằng giữa ăn uống và vận động, và phương cách giảm cân chống béo phì chủ yếu là:
– Điều chỉnh chế độ ăn uống: Giảm chất béo, đường, bột, thêm rau quả
– Hoạt động thể lực thích hợp: Năng tập thể dục, chơi thể thao với cường độ và thời lượng tập thích đáng (tập thể dục ít nhất 60 phút mỗi ngày, nên đến trung tâm dạy thể dục thẩm mỹ để được hướng dẫn tập đúng).
– Có thể làm no đầy ống tiêu hóa với chất độn: trước khi ăn, ta ăn trái thanh long hoặc uống hột é (không thêm hoặc thêm rất ít đường) thật no hoặc dùng các sản phẩm chứa các chất gôm Sterculia, Methylcellulose, cao Garcina combodia, L-Carnitine,….. Khi uống vào không hấp thu chỉ hút nước trương nở làm đầy bụng, làm giảm cảm giác đói.
Để hỗ trợ việc giảm cân chủ yếu tác động đến 2 yếu tố: chế độ dinh dưỡng thích hợp (tức ăn kiêng hợp lý) và chế độ tập luyện thể dục thích hợp (vân động thích đáng).
